Jacqueline van der Waals

Bert toverde vandaag fotoboeken uit zijn tas. Kast opgeruimd. Na de fotoboeken kwam een mooie gebonden uitgave van de 'Verzamelde gedichten' van Jacqueline E. van der Waals. "Wie zou ik daar nou blij mee kunnen maken?" Nou ... eeehh ... Beetje bij Bert in de buurt blijven is altijd een goed idee.

Jacqueline van der Waals, dochter van de nobelprijswinnaar, stierf aan maagkanker in 1922. Ze is vooral bekend door haar laatste postuum uitgegeven bundel ('Laatste verzen') waarin de dood zich aankondigt. Haar poëzie is sterk persoonlijk en weinig beschouwend. Soms loopt een gedicht daardoor op eigenlijk niets uit. Enigszins hinderlijk is ook de naïeve hiernamaalsverwachting, die in goede poëzie al een halve eeuw of langer is uitgebannen ('Wat de toekomst brenge moge" is van haar hand). Maar als je dat in zijn tijd weet te plaatsen is Van der Waals een sterke dichteres. Het 'lieve' godsbeeld wordt op betere momenten ook gerelativeerd, zoals in de beginregels van 'Doods nadering (3)' uit genoemde bundel:

Wij mogen U niet eigenmachtig beelden,
Gij Scheemrende, waaraan de dag ontsteeg.

Dat is toch een mooi godsbeeld, meer 'tremendum et fascinosum' dan 'Lieve Heer'. Zo zien we het graag. Elders in de bundel wordt het beeld van de hemel zo letterlijk ingevuld dat het licht absurde overgaat in het ontroerende: in het gedicht 'moeder' vraagt de dichteres zich af hoe haar, blijkbaar jong gestorven, moeder haar in het hiernamaals zal begroeten:

Maar wat dan? Wat zult gij tot mij zeggen,
Bij het ver gegons van de engelenschaar,
Als ge uw jonge, blanke hand zult leggen
Op dit oude grijze haar?

Dat is, op die ene lelijke stoplapregel na, heel fraai. Het beeld van de dode in het hiernamaals die blijft zoals zij is gestorven is al prettig weinig orthodox, maar wat er toe doet is de mooie omkering van moeder - dochter, oud en jong. Daardoor gaat het opeens niet meer over dood en hemel, maar over de vraag hoe het kan dat we een leven lang dezelfde zijn en toch een ander, of beter, hoe vreemd de rolwisselingen in het leven eigenlijk zijn.
Ik heb vooral zitten bladeren in de laatste bundel, maar ook in eerder werk staan sterke gedichten. Wat te denken van deze zeer verhulde flirt met de gedachte aan zelfmoord:

De beuken

Ik keek naar het huis, naar het oude huis,
Dat stil in het licht lag te droomen,
Ik hoorde het fluisterend bladergeruisch
Der oude beukeboomen,
Die bevend wakker staan geschrikt
En nieuwen jammer vreezen...
Ik heb de boomen toegeknikt,
Ze met een glimlach toegeknikt,
Opdat ze niet bang zouden wezen.

Overigens kostte het typen van de dichtregels me geen seconde; het complete werk van Van der Waals is op internet te vinden (klik op de titel van dit blogje). Bedankt www, maar vooral: bedankt Bert!