Semiotiek

Een teken is een ding, niet persé materieel, dat opgevat wordt (of kan worden) als verwijzing naar iets anders. Datgene waar het naar verwijst, het object, is op een bepaalde manier afwezig, anders was het teken niet interessant. Simpele voorbeelden zijn er legio: rook is een teken van vuur, het woord 'stoel' verwijst naar een stoel. Een iets minder simpel voorbeeld: mijn paspoort kan als teken dienen voor mijn nationaliteit. Alle woorden zijn tekens. Alle wolken zijn tekens voor wie op zijn rug ligt. Kijk, Europa!

Volgens de grootste tekenkundige, de Amerikaanse filosoof Charles Sanders Peirce (1839-1914), zijn er drie aspecten van tekengebruik. Is een teken gebaseerd op louter conventie ('stoel' betekent stoel), dan spreekt Peirce van "symbol". Is er sprake van een vorm van gelijkenis tussen teken en object (de uitgang van het station wordt aangeduid door een vierkantje met een pijl naar buiten) dan heet het "icon". Is er een oorzakelijk verband tussen teken en object (helaas, je vingerafdruk op de koektrommel spreekt boekdelen), dan spreekt Peirce van "Index"

Deze drie aspecten zijn niet los verkrijgbaar. Elk teken heeft zowel symbolische, iconische en indexicale eigenschappen. Dat leg ik niet uit, maar het is wel zo. Waar het om gaat is het volgende: bijna altijd zijn de niet-conventionele aspecten (opgelet tot hier? Dat zijn dus .... inderdaad, icon en index) veel belangwekkender dan de conventionele (juist, symbol).

Wanneer zoeken naar betekenis vermoeiend, vervelend en overdreven is, gaat het altijd om symboliciteit. Daarom zijn die boeken van Dan Brown uiteindelijk zo slaapverwekkend. Quod erat demonstrandum.

(Marco, voor je antwoordt, dit is een beta-blogje in alfa-verpakking)