Heilige grond

Waarom zou je de holocaust, en dan met name de niet na te vertellen ervaring van het vernietigingskamp, niet op een dramatische manier in een speelfilm kunnen verwerken? Het kan wel, getuige films als Sophie's Choice en La vita e bella, maar misschien is het beter het niet te doen. Er rust een taboe op. Terecht?

Over deze laatste vraag zou mijn bijdrage aan de conferentie in Vancouver gaan. Helaas, de man die mij binnenhaalde dacht dat hij met de beschaving sprak. Ik bleek echter een wilde, en de antropoloog en de native konden elkaar maar niet verstaan.

De vraag is niettemin intrigerend. De oplossing zit voor een deel in de gedachte dat het lijden in de kampen geen optelsom is van het lijden van een bepaald aantal individuen. De daders konden alleen doen door de individuen in een groep te laten opgaan. Drama kan je er alleen van maken door de individuen weer te tonen. Het past niet.

Misschien is het vager en simpeler. Bij het betreden van de plekken waar het kamp ooit was betreedt de toeschouwer heilige grond. Het kamp heeft mythische proporties en staat buiten de normale ruimte. En waar het heilige heerst, heerst ook het beeldverbod.

De koster in Bergman's film De avondmaalsgasten stelt de vraag: Waarom is dat lijden van Jezus eigenlijk zo erg? Het heeft hoogstens een paar uur geduurd. Ik heb al mijn hele leven reumatiek.