Vlekken

Mag ik in de laatste uren van mijn eerste halve eeuw nog even ergens de staf over breken? Fijn, bedankt. Zojuist zagen we het programma De wereld draait door. Het ging in zijn geheel over televisie. Een praatje bij het plaatje, of beter, gelul over niks. De media over de media.

Daarna volgt Ranking the stars. Een af en toe zeer amusant programma waarin televisiemensen praten over de vraag wat de mensen in het land (zo heten wij, vanuit Hilversum gezien) denken over televisiemensen.

De meeste televisie gaat over de mensen die op televisie zijn. Het is het meest slaapverwekkende metaniveau dat je kunt bedenken. De meeste televisie is een vorm van zelfbevlekking. Ik stel voor om voor dat soort programma's een aparte term te gebruiken, met een apart symbooltje als waarschuwing vooraf.

Onanie-tv, met een heel slap lulletje.

Virtueel

Gehoord in een vierde klas: "Meneer, als ik nou doe alsof ik heel goed ben in wiskunde, kunt u dan doen alsof u mij heel hoge cijfers geeft?"

Maffia

Een wakkere entrepreneur in Brisbane (Queensland) bedenkt iets aardigs: als we nou op een ansichtkaart laten zien dat ons werelddeeltje heel groot is, qua een stukje vergelijking met, laten we zeggen, Europa. Zou dat niet leuk zijn? Ja, enorm. Maar waar haal je een kaart van Europa vandaan?

Ja, inderdaad, waar komt deze kaart van Europa vandaan? Over de vraag wat er met onze delta is gebeurd wil ik het niet eens hebben. Kijk eens naar de grens tussen Wales en Engeland. Kijk naar het schattige Denemarken: het perfide vasteland van Jutland heeft de eilanden eindelijk in zijn greep. Als laatste wordt Sjælland leeggeknepen. Dat zal ze leren, die hoofdstedelingen!

Maar het meest opvallende valt niet op. Ik vermoed dat er in Brisbane geen georganiseerde misdaad is.

Wonderlijk toeval

Bij Schipborg beklimmen we de heuvel. Op de ruwhouten bank zit een bijna verregend briefje: autosleutels kwijtgeraakt, bel als je ze gevonden hebt met 06 ... Marijn loopt naar beneden. Aan een verkeersbord heeft hij een verregend setje sleutels zien hangen. Ik bel het nummer. Voicemail. Ik spreek wat in. De sleutels lijken nogal verweerd. Daar krijg je vast geen auto meer mee aan de praat.

Bij Zwolle rijdt een Landrover met een kliko aan de trekhaak. Het ding helt scherp naar voren. De as met de wieltjes lijkt langer dan normaal, en de kliko beweegt van links naar rechts heen en weer. De auto rijdt niet hard. Als we hem inhalen vliegt er een wiel van de kliko. Achter het stuur zit een mevrouw. Ze stopt op de vluchtstrook om te kijken wat er aan de hand is. Ze moet bij het uitparkeren een kliko omver hebben gereden. Het ding heeft zich aan de trekhaak gehecht en is ongemerkt mee de snelweg opgeslopen. Als ik het later aan Herman vertel merkt hij op: Ze zal wel verbaasd zijn geweest, maar ik maak me sterk dat het niet de eerste keer was.

De mevrouw van de autosleutels belt op. Nee, de sleutel is niet verweerd, dat lijkt maar zo. En ja, ze hebben een Ford. Ze zijn de sleutels kwijt geraakt bij het sleetjerijden van de heuvel. Ze hebben weken onder de sneeuw gelegen. Ik beloof de sleutels op te sturen naar Amsterdam. We praten net lang genoeg om een wonderlijk toeval te ontdekken. Zij, haar vriend, en ik, we zijn alle drie leraar wiskunde en zien elkaar over elf dagen op de wiskundedagen in Noordwijkerhout.

Tegelen

Denk je eraan dat we zaterdag en zondag gaan tegelen? Willemijn vraagt het me de afgelopen week wel drie keer. Op vrijdagavond wordt er bij Hora en Lia zuurkool gegeten. Er zijn collega's die er een glaasje wijn bij nemen. Willemijn heeft me gewaarschuwd: Ik wil zaterdag vroeg beginnen, dus je moet er rekening mee houden dat je niet kunt uitslapen. Ja ja, het is al goed, we gaan tegelen, ik verheug me er op. Enorm.

Zaterdagochtend half negen. Ik lig er al een uur of zes in. Er wordt luid gebeld. Stemmen op de stoep. Ik hoor Beute. Hij vraagt of ik al thuis ben. De deur van de slaapkamer knalt open. Ik moet meekomen, eruit, hup hup hup. Douchen, koffie, en weg. Marsorders. Mijn tas blijkt gepakt. Marijn, Jeroen en Michiel, ze zijn met z'n drieën, dus ik verzet me maar niet. Ik word gewoon op klaarlichte dag ontvoerd. Het is een doffe schande. En natuurlijk net wanneer je wilt tegelen.

In de Volkswagen van vriend B spoeden we ons naar het noorden. Beute belt, vanwege het schema. Zodra de term Heineken-ontvoering valt weet ik dat hij met André belt. Van der Veen zit in het complot. We gaan naar de Drentse A, alwaar zelfs Jacob erbij betrokken blijkt.

Wat een vervelend weekeinde. Wat nou vijftig? Ik wil tegelen! In de middag bel ik Willemijn. Ze weet het al een half jaar.

Iedereen heeft gewoon keihard staan liegen. Een vrouw, vrienden, wat heb je er aan?

Sportinterview

Heeft u het gemerkt? Het interview is al dagen zoek! De vlag uitsteken is wellicht wat prematuur, maar hoopgevend is het wel.

Het leek zo'n vaste gewoonte van het NOS Journaal, vroeg in de ochtend; na een minuut of wat over het weer, een ramp op afstand hier en daar, wat politiek geneuzel, kunnen we eindelijk ter zake komen: het sportinterview. Dat gaat zo:

Er is geen sportnieuws. Er is niet gevoetbald, niet geschaatst, het tennis moet nog beginnen. In plaats van bewegende ballen krijgen we sprekende sporters. Zo is een zekere K. J. Huntelaar al wedstrijden lang niet meer opgesteld, daar in het verre buitenland. Wat gaat er door je heen?

Ruud Gullit zei het ooit het best: Wat gaat er door je heen? Wat een ontzettend stomme vraag!

Oidipous

Gerhard Binkhorst mag blij zijn dat zijn publiek uit louter stervelingen bestaat, want het gemak waarmee hij het Grieks gebruikt is jaloersmakend. En wie de goden jaloers maakt, die moet oppassen. Mannetje!

In het Grieks klinkt het zo, zegt Gerhard, en ik als Twent begrijp heel goed hoe dat overkomt: ta ta ta ta, ta ta ta ta!. Over Oidipous gaat het, drie lezingen lang. Over weten wat je nog niet weet, over het publiek dat toch een beetje god is, wetend wat gebeuren gaat. Alleen het hoe is nog een raadsel. Sophocles is goed in raadsels. En langzaam gebeurt wat er moet gebeuren.

Gerhard toont een fragment uit een oude toneelregistratie, met Gielgud als de blinde ziener Teiresias. De opname is vijfentwintig jaar oud, vaal en grijs en het spat van het scherm. Wat een mooie tekst! De Engelsen gaan er wat vrijer mee om dan onze Gerard Koolschijn. Volgens Gerhard is de vertaling van Koolschijn een heel knap voorbeeld van tekstgetrouw vertalen in een leesbaar Nederlands. We moesten het maar eens opvoeren.

Låt den rätte komma in

Als het donker is komt het meisje met de grote ogen naar buiten. Opeens zit ze bovenop het klimrek. Oskar laat haar zijn Rubik-kubus zien. Ze weet niet wat ze er mee moet. Ze is net als Oskar twaalf, maar ze is veel te oud om zich de kubus te herinneren. Als Oskar wegloopt krimpt ze ineen van maagpijn. Ze moet nodig drinken, maar van Oskar blijft ze af.

Tomas Alfredson, de regisseur van Låt den rätte komma in, heeft goed naar zijn vader gekeken. In diens prachtige kleine film Den enfaldige mördaren uit 1982 zien we de hoofdpersoon voor het eerst een vrouw zoenen. Op het moment dat het gebeurt nemen we afstand, de camera trekt zich terug. Het is heel klein en heel intiem, en we hebben er eigenlijk geen barst mee te maken.


Ook Eli's nogal bijzondere privéleven blijft op een afstand. Het enige wat we van heel dichtbij mogen zien is haar blik, die het midden houdt tussen melancholie en vertwijfeling. Gelukkig heeft ze Oskar. We vermoeden dat het ook hem op den duur fataal zal worden. Maar dat bedenken we pas veel later, wanneer de eerste en de tweede verbazing over zoveel pracht en subtiliteit is weggeëbd. Let the right one in heet het in Nederland. Een vampierfilm uit Zweden. Het is het meest verbluffende dat ik in lange tijd gezien heb.

Baarlo

De boerderij staat in Baarlo, op de grens van Drenthe en Overijssel. Het buurtschap bestaat uit een stuk of vijf lange hoeves, de voorkant aan het éénpersoonsweggetje, de verre achterkanten bij elkaar schuilend tegen de winter. Mijn moeder is jarig, we hebben voor twee nachten een boerderij.

In de ochtend lopen Niels en ik met de hond over de eenzame weg. De wereld bestaat uit sneeuw en milde kou. Lucht en land gaan nevelend in elkaar over. Er is vandaag geen horizon.

In de belendende schuur ligt het hout. Een slordige stapel moet ons door het weekeinde helpen. Ik klim er op en werp de mooiste stammetjes naar beneden. Jaap doet ze in de mand. Aan de andere kant is een stuk stal afgeschot. Een aantal jonge kalveren en een drietal gezonde geiten volgen mijn verrichtingen op de voet.

De idylle duurt zolang het duurt. De kalveren overleven de lente niet en ook wij moeten morgen al weg. Het leven op het platteland is een prachtige tragedie.

Hamer

Eerlijk gezegd: ik had mijn lidmaatschap van en mijn steun aan de Partij van de Arbeid al zo ongeveer opgezegd. Wat rest is een administratieve handeling: ik wil geen lid meer zijn. Ik koop wel wat bier van de vrijkomende gelden, desnoods voor mijn rechtse collega Verhoeven. Ach nee, die drinkt geen bier.

Gisteren was ik aangenaam verrast door de veel gesmade fractievoorzitster Hamer. Een spraakgestoorde brekebeen, dat was het beeld. Zo niet nu. Een ijzersterke hamer. Ja, een hamer. Hulde.

Kant? Veel te schril.
Pechtold? Veel te gretig, pompeus, luid.
Slob? Hij had op zijn manier gelijk maar deed dat te formeel.
Geel? In het nauw.
Wilders?: schaamteloos en zonder enige stijl
Rutte? Gemakzuchtig maar beleefd
Halsema: een groot en zeurderig gelijk
Hamer: hamer!

Ik heb weer een beetje vertrouwen in mijn partij

Zeeman

Christopher Zeeman is een oude man geworden. Ik zag hem in 2001, op de wiskundedagen. Hij hield de spannendste lezing over wiskunde die ik ooit heb gehoord. Over de wiskunde achter het besluit om te vluchten of te vechten. Ik zat er ademloos bij en kan er alleen maar over zwijgen. Zo gaat dat met alles wat mooi is.

Wat ik niet wist, ik had Zeeman al eerder gezien. Gisteren dacht ik weer eens aan die prachtige BBC Christmas Lecture, lang geleden, waarin de professor van dienst aan tienjarigen de irrationaliteit van wortel twee uitlegde. Ze keken ernaar alsof ze het snapten. Ze snapten het. Het was wonderbaarlijk. De professor was nog jong.

Christopher Zeeman is jarig in begin februari. Zijn lezing van 2001 viel op zijn verjaardag. Toen hij klaar was en het applaus wegklaterde haalden alle wiskundeleraren onder hun stoel de zorgvuldig georganiseerde plastic draagtassen tevoorschijn. Zeeman keek de zaal in en zag zijn naam vijfhonderd keer wapperen, in de kleuren van de vaderlandse textielgrutter.

Eric Rohmer

Eric Rohmer is dood. Het staat op teletekst. Ik schrik er van. Rohmer was 89.

Er is een mooi en waarschijnlijk apocrief verhaal over de naam Rohmer. De regisseur, die eigenlijk Jean-Marie Maurice Scherer heette, zou zijn zondige beroep voor zijn moeder geheim hebben willen houden. Een schuilnaam uit schaamte, of uit liefde.

Er is veel liefde bij Rohmer. Zijn films vertellen zelden een verhaal, ze vertellen een gevoel. Niemand keek zo nauwkeurig naar de verliefde mens als Eric Rohmer. Zijn films zijn een warm bad, maar nooit gemakzuchtig. We blijven van hem houden.

Overschat

There is nothing worse in life than being ordinary.

Zielig en alleen ben ik. Thuis achter de beeldbuis. Ik stop wat eigen films in de speler om te zien hoe dat staat, op het zwarte monster. Dat staat goed. Lissabon, Thuis, Toscane, het ziet er allemaal heel goed uit. Voor het eerst valt me op hoe ontzettend slecht mijn Toscane-film is. Gruwelijke bagger.

Ik duw American Beauty in het apparaat. Eigenlijk wist ik het wel, maar ook deze film is niet best. American Beauty is met afstand de meest overschatte film van de afgelopen twintig jaar. Alleen de overbuurman, aan het eind, die maakt nog wat goed.

I will sell this house today, het is stomvervelend. Rozeblaadjes in de bathtub, het is genant. Deze film kwam, zag, werd bejubeld, en zette het onverbiddelijke meesterwerk dat Magnolia heet totaal in de schaduw.

Nothing worse than being ordinary?

Iedereen is blind.

Wagner

De voor het weekeinde meegebrachte Tarantino blijkt een rommelpot. Op de eerste zeer indrukwekkende scene na is het allemaal nogal niemendallerig. Ja ja, verwijzingen tuimelen over elkaar heen. Kijk, daar is de kinderwagen uit Potemkin ook. Gaaap. Wilde Tarantino niet liever een western maken? Inglourious Basterds klinkt in elk geval als een film vol kauwboois en indiaans. Pief paf poef!

De eveneens meegegriste film Valkyrie blijkt veel beter dan gedacht. Een intrigerend en naar verluidt waarheidsgetrouw verslag van het gekonkel in de verzetsgroep rond generaal Beck. En de film biedt zowaar een aardige stilistische noviteit: wanneer Stauffenberg op het idee komt om een slapend plan voor de verdediging van het regeringskwartier, bekend onder de naam Walküre, te gebruiken voor de coup, maakt de camera duidelijk dat het idee voortkomt uit het feit dat er toevallig een plaat met dezelfde naam op de draaitafel ligt. De camera zoomt van boven in op de draaiende plaat, gaat steeds sneller meedraaien met de plaat, waardoor de omgeving steeds sneller gaat draaien en de plaat steeds trager, totdat uiteindelijk de om zijn as tollende camera en de plaat dezelfde snelheid hebben en de titel leesbaar is.

Mooi! Hebben ze er een camera duizelig voor gemaakt, of komt het uit de computer? Doet dat er toe? Ja.

Klantgericht

Mijn moeder geeft me een enveloppe van haar verzekerings-maatschappij. De brief die er in zit kopt groot: Collectief verzekeren bij Univé: U gaat er op vooruit. Een veelbelovend begin.

Mijn moeder wordt persoonlijk aangesproken: er is voor haar een aantrekkelijk accoord tot stand gekomen. De maatschappij doet een aanbod. Het is onderstreept: Deze aanbieding is speciaal voor u samengesteld.

Mijn moeder heeft haar auto een jaar of drie geleden de deur uit gedaan. Reizen doet ze daardoor eigenlijk niet meer, want met de trein, langs koude perrons, op je bijna negentigste, nou, doe maar niet.

De verzekeraar meldt trots het speciaal samengestelde aanbod: een aantrekkelijke korting op de autoverzekering en de reisverzekering. Bovenin de brief wordt de snelle beslissers een bioscoopkaartje beloofd.

Draait Drei Männer im Schnee nog ergens?

Saaie dagen

Noughties

De noughties zijn voorbij. Een serieus en heftig decennium, al met al. Het eerste volledige decennium nadat Susan Sontag de dood van de cinefilie had verkondigd. Uit de her en der opschietende decennium-top-100's (sic?) volgt vrij duidelijk haar ongelijk. Zelfs op de meest commerciële lijstjes staan prachtige cinefiele films zich bovenin te verdringen. Voeg daar nog het wonderbaarlijke Amerikaanse filmjaar 2007 aan toe en concludeer opgetogen dat het de cinema meer dan goed gaat. Hier is mijn volstrekt willekeurig neergepende lijst met het beste van het decennium:


Le fils - Dardenne (2002)
Aleksandra - Sokurov (2007)
No country for old men - Coen (2007)
4 maanden, 3 weken en 2 dagen - Mungiu (2007)
La stanza del figlio - Moretti (2001)
The Assassination of Jesse James - Dominik (2007)
35 Rhums - Denis (2008)
Casino royale - Campbell (2006)
Morphia - Balabanov (2008)
Cache - Haneke (2005)

Oostenrijk

Het begint met het nieuwjaarsconcert. Wenen walst. Dan volgt het schansspringen. Oostenrijk zegeviert op alle fronten. Tot slot is er Sissi, koningin uit liefde. Liefde voor Oostenrijk, onder andere. Is er een treuriger land denkbaar dan Oostenrijk? Waarom domineert het dan een dag lang de eerste vaderlandse zender?

Ik bel Herman, in Wenen, om hem ter verantwoording te roepen. Ik krijg Reijer aan de lijn. Reijer weet niet meer wie ik ben, dat is net te lang geleden. Hij speelt een spel met ridders, die als je goed speelt door een luikje hun ondergang tegemoet vallen. Reijer is daar werkelijk meedogenloos in. Zijn vader ziet zijn eigen ridders alleen maar vallen. Ze hebben geen schijn van kans.

Reijer vraagt wanneer ik op visite kom. Ik antwoord dat we dat inderdaad maar snel moeten regelen. Ik vraag of ik zijn vader mag spreken. Ja, mag wel. Een halve minuut lang gebeurt er helemaal niets. Ik vraag of er nog steeds Reijer is. Hij bevestigt het blijmoedig, in zijn zorgvuldig gearticuleerde Nederlands schemert de Weense tongval al door. Geef de telefoon maar aan je vader Reijer.

Nee, Herman is niet naar het concert geweest. Ook aan Sissi had hij part noch deel. Maar volgende week gaat hij wel naar het schansspringen. Zo'n sport wil je toch wel een keer meemaken. Zegt Herman.

Het is mij bang te moede. Mijn vriend verandert langzaam in een Oostenrijker. Dat die Wilders daar niet wat aan doet!