Alleman

Zojuist blijkt Bert Haanstra's film 'Alleman' uit 1963 door duizenden landgenoten tot beste documentaire sinds de oorlog te zijn verkozen. Mijn keuze, 'Het is een schone dag geweest', bleef steken op plaats vijf.
De oudste film uit de top tien staat op nummer één. Mooi is dat. Ik zag de film deze week voor het eerst en kende hem niettemin al. Dat komt zo: mijn ouders hadden thuis één boek over film, een boek tjokvol foto's uit 'Alleman' met de integrale tekst van Carmiggelts gesproken commentaar. Ik kende het boek als kind al uit mijn hoofd, en het heeft ongetwijfeld bijgedragen aan mijn nieuwsgierigheid naar het medium film. Het zien van 'Alleman' was na al die jaren één groot feest van herkenning.
Zo'n boek is leuk, maar in de vloeibare film blijkt natuurlijk pas waar Haanstra's meesterschap lag: in het onberispelijke ritme. Terwijl ik er naar zat te kijken bedacht ik dat ik in mijn eigen bescheiden filmpjes precies hetzelfde probeer te bereiken: het perfecte ritme. De montage van 'Alleman' moet eindeloos lang hebben geduurd.
Maar er is nog een voorname reden waarom de film de tand des tijds heeft doorstaan. 'Alleman' is ironisch, niet alleen in het commentaar van Carmiggelt, maar ook in de montage. En ironie maakt tijdloos.