Film en taal

In Ingmar Bergman's De Avondmaalsgasten gebeurt na een kwartier iets heel merkwaardigs: binnen één en hetzelfde shot, dus terwijl de eenheid van ruimte en tijd behouden blijft, wordt de tijd versneld. Een paar simpele technieken volstaan voor deze onmogelijke versnelling: terwijl de koster spreekt zien we in medium close-up hoe de dominee zijn ogen sluit. De koster zwijgt. Terwijl we een klok horen tikken volgt een korte zoom beweging naar een close-up van de schijnbaar slapende dominee. De hand van de koster verschijnt in beeld, wordt op de schouder van de dominee gelegd, en de koster zegt: je hebt bezoek. De dominee opent zijn ogen. Het duurde seconden, maar er zijn minuten voorbij gegaan.

Een zoombeweging en een geluid zorgen voor het versneld verstrijken van tijd terwijl dat eigenlijk niet kan. Bergman heeft het uitgevonden. Of Sven Nykvist, zijn vaste cameraman, dat kan ook. Hoe dan ook, wat interessant is dat film gebruikt kan worden als taal, als betekenis gevend systeem, zonder dat de regels van die taal beschreven kunnen worden. je verzint wat, als spreker, en alle toehoorders begrijpen onmiddellijk wat je bedoelt.

Film is de fotografie van beweging. Aan de andere kant, schreef Bazin, is film een taal. Ja, maar een taal waarin je tegen geen enkele grammatica kunt zondigen.

(op de foto rechts de regisseur en links zijn hoofdrolspeler Gunnar Björnstrand)