Scherptediepte

Dit beeld uit de film The best years of our lives van Wiliam Wyler is één van de beroemdste uit de filmgeschiedenis. Voor de Franse criticus André Bazin wordt in een beeld als dit de ware aard van het medium film blootgelegd: door in volledige scherptediepte een rijk gevuld tafereel te tonen waarin meerdere dingen tegelijk gebeuren, ontslaat het beeld de film van de taak om betekenis dwingend op te leggen. Film op zijn best beeldt volgens Bazin een werkelijkheid af, een fictieve, waarin de toeschouwer zelf maar een weg moet zoeken. De aandacht kan liggen bij de piano spelende mannen rechts voor in het beeld, maar we horen ook het telefoongesprek in de achtergrond. Dat zowel de voor- als de achtergrond scherp in beeld zijn, daar ligt de vernieuwende bijdrage van cameraman Gregg Toland. De film brengt ons weer iets dichter bij de mythe van de perfecte kopie. Let wel: de mythe.

Maar de meerduidigheid van de waarneming is in dit voorbeeld slechts zeer ten dele gerealiseerd. Immers, wat het verhaal in deze film voortstuwt is het telefoongesprek en dat krijgt door zowel de geluidsvoering als door de storende werking in de perspectivische opbouw van het beeld wel degelijk nadruk, hoe nietig het ook in de achtergrond plaats lijkt te vinden.

Afgelopen week zag ik een moderner voorbeeld waarin hetzelfde effect bereikt wordt zonder scherptediepte. Ik moest direct denken aan Toland en Wyler. In de onvolprezen Roemeense film 4 luni, 3 saptamâni si 2 zile zit een meisje in de auto bij de onbekende en dus griezelige man die haar kamergenoot zal gaan assisteren bij een illegale abortus. De man moet nog iets afhandelen en neemt haar mee naar een buitenwijk van de stad. Hij parkeert, verlaat de auto en loopt in beeld naar achteren weg, totdat hij onscherp wordt. Daar maakt hij ruzie met een onebekende, waarschijnlijk oudere, vrouw. We volgen de onscherpe ruzie, maar we volgen evenzeer de reactie van het meisje in de auto. We zien hoe ze nauwelijks durft te denken dat de man niet deugt, dat ze weg moet gaan, haar vriendin moet melden dat het niet gelukt is om contact te leggen. We zien hoe ze volhoudt, omdat ze de man nodig hebben.

En ondertussen zien we ook de ruzie op de onscherpe achtergrond. We zien scherp en we zien onscherp. Wat komt zal gruwelijk zijn. We wisten dat al.