Engelen

Het grote platte zwarte apparaat dat de beeldbuis vervangt heeft zichzelf vanmiddag terugverdiend. Nou ja, honderden euro's voor de ontdekking van een paar engelen is wellicht wat veel, maar het zijn wel echte engelen, mind you!

Ik draaide Tarkovsky's Andrei Roublev, om te zien hoe onze plasma panasonic met het uitbundige zwart-wit van dat Russische landschap omgaat. In de scene waarin de kruisiging van Christus verplaatst wordt naar een landschap hier en nu, een scene die ik toch al een keer of vijf zes moet hebben gezien, ontdekte ik vandaag voor het eerst de engelen. Tarkovsky heeft ze goed verstopt.

En alsof de duvel, of een andere lagere c.q. hogere instantie, er mee speelt, de mogelijkheid om een screenshot te maken van de film is zojuist komen te vervallen. De beoogde diavoorstelling kan niet doorgaan. Deze engelen mogen we niet zien.

Tarkovsky zet witte engelen tegen de sneeuw. In de long shots van het gezelschap dat over heuvels loopt, het kruis voorop, in de achtergrond een landschap gevuld met kleine, zwarte, druk doende, Bruegheliaanse figuurtjes, ontbreken ze. Maar in de medium-shots zien we af en toe een fragment van een wit gewaad en vooral van een vleugel. Engelen hebben grote vleugels, de punten bijna rakend aan de sneeuw.

Het is een hartverwarmende ontdekking. Een geheim dat duizendvoudig steeds opnieuw privé is. Ik bezit achthondervierenzeventig boeken over Tarkovsky, bij benadering, maar over de engelen in Andrei Roublev heb ik nog nooit iets gelezen. Hoeveel mensen die de film kennen hebben ze gezien?

Mooizicht

Wat een bescheiden volkje. Op de website van het Museum Belvedere te Oranjewoud moet je met een lampje zoeken naar de mededeling dat het gebouw in 2006 de landelijke BNA prijs won. Het ligt ook wel een beetje voor de hand. Zelden zal een jury het makkelijker hebben gehad. Trots, die Friezen? Ja, best wel. Maar we gaan niet lopen toeteren.

Als we aan komen rijden wijst Jaap naar de bosrand in de verte. Daar ligt het museum. Let op de juiste term, want dit gebouw staat niet, het ligt. Uitgestrekt en zwart ligt het voor de donkere bosrand, als een haas in zijn leger. Ik zie het aanvankelijk helemaal niet.

Van dichtbij is het museum zeer aanwezig. Een krachtige lange zwarte lijn in het land, maar nog steeds liggend. Aanwezig, maar niet dominant. Het is over een gracht heen gebouwd. Waar het boven water zweeft bestaan de wanden uit glas, overal elders is het van natuursteen. Om te voorkomen dat de zichtlijn door het glas wordt verbroken en er twee gebouwen ontstaan, hangt er in het glazen gedeelte een stenen baldakijn aan het plafond. Hetzelfde effect is te bereiken door de daklijst dikker te maken, maar deze oplossing is een kunststuk op zich.

Eenmaal binnen in het restaurant, natuurlijk zijn daar de wanden van glas, kijk je naar vier kanten, twee keer het gebouw in en twee keer het gebouw uit, over de vaart. Het gebouw gaat op in het landschap, want de vaart maakt in beide richtingen onderdeel uit van de ruimte. Eigenlijk is het dus andersom: het landschap komt het gebouw binnen.

Hoeveel bouwsels geven de indruk helemaal goed te zijn? Waar deugt de ruimte? Ik weet er maar een paar. Dit is er één.

Weekendretour

Van vrijdag tot en met zondag ben ik in het noorden. Op Eerste Kerstdag van Den Haag naar Emmen, een dag later van Emmen naar Heerenveen, en zondag van Heerenveen terug naar Den Haag. Hoe doe je dat, qua een stukje spoorkaartjebezuiniging?

Eerste Kerstdag in de ochtend spreek ik de dame op Station Den Haag Centraal. De dame is al wat ouder. Ik probeer een flauwe grap: "Ik heb twee vragen, of één, dat hangt af van het antwoord op de eerste vraag." De dame kijkt mij blanco aan. Ik slik en vraag of het weekendretour vandaag al geldig is. De dame antwoordt bevestigend. "Dat is mooi", zeg ik, "dan heb ik nog een tweede vraag: mag ik een weekendretour Heerenveen kopen en dat aanvullen met een weekendretour Zwolle - Emmen?" De dame antwoordt ontkennend. U mag uw reis niet onderbreken. Ze raadt me aan bij de kassa te vragen wat de goedkoopste optie is. Ze zit onder de i van informatie.

Ik sla haar raad in de wind, koop een weekendretour Heerenveen en bestijg de trein naar Groningen. In Zwolle stap ik uit. Voor me lopen twee conducteurs het perron af. De oudste ziet eruit als een HC die alles weet. Ik leg hem mijn reisplan uit, verklaar dat ik in het bezit ben van het weekendretour Den Haag - Heerenveen, en vraag wat ik het beste kan doen. De conducteur zegt dat ik alleen nog een weekendretour Zwolle - Emmen hoef te kopen. "Maar dan reis ik op drie dagen op één weekendretour Den Haag - Heerenveen!" De conducteur verzekert me dat het geen enkel probleem is. Ik slik opnieuw.

Een dag later, op het traject Emmen - Heerenveen, is er geen conducteur te bekennen. Vandaag, eenmaal terug in Den Haag, tik ik uit balorigheid een weekendretour Den Haag - Heerenveen in de automaat, nu met gebruik van de via-knop: via Emmen. Het ding geeft keurig een prijs en vraagt hoe ik wil betalen. Het scheelt bijna vijftien euro.

Mag dat? De kaartjesautomaat zegt dat het mag.

Het zal toch niet?

Eerste Kerstdag

Op Eerste Kerstdag, twee hoofdletters, wordt mijn oudste broer geboren. Een dag later sterft mijn vader. Negentienvierenveertig en negentienzesentachtig. Daartussen zit ik. Vroeger gingen we, mijn ouders en het nakomertje, op de vijfentwintigste naar Heerenveen. Onderweg kwamen we tussen Donkerbroek en Oudehorne langs een lange rij huizen en boerderijen. In de loop der jaren steeds dezelfde route rijdend, zagen we de kerstmode langzaam veranderen. Van een donkere boom, wachtend op het aansteken van de kaarsjes, naar een permanent verlichte boom. En later, maar verrassend lang geleden, in de jaren zeventig, kwam de wisseling van wit naar kleur. Gekleurde lampjes in de kerstboom, het heeft het niet gehaald, uiteindelijk. Ondertussen zijn de kerstboomkaarsjes bijna nergens meer te krijgen.

Ach, dat hele feest met al dat licht toont aan hoe heidens we gebleven zijn. Wat nou licht der wereld? Zonnewende! In mensen een welbehagen? Ja, omdat het weer licht wordt. Als het echt ging om het vleesgeworden woord, zou het dan ook zo gezellig zijn? Nou dan!

Eet smakelijk.

Package deal

Uit de spelert voor de zilveren schijfjes komt een snoertje. Het loopt naar de televisie. Het snoertje is er in allerlei soorten en maten en vooral prijsklassen. Het enige dat het snoertje moet doen is digitale informatie doorgeven. Enen en nullen. Het kan eigenlijk niet fout gaan.

Volgens de meneer die bij de dozenschuivert werkt moeten we niet bezuinigen op de kabel. Dat is heel belangrijk. Ik werp iets tegen. De meneer komt met een prachtig argument: waarom zou er zo'n groot prijsverschil zijn tussen die snoertjes als het allemaal niets uitmaakt?

Ik ben bang dat de kerstgedachte over onze vriendelijke verkoper wat al te vaardig is geworden. Hij gaat uit van een wereld waarin prijs en kwaliteit recht-evenredig zijn. Een wereld zonder verkooptechnieken. Een wereld vol eerlijke marketing. Fijn voor hem, maar we slaan zijn voorstel tot aanschaf van een kabel beleefd af.

Thuis zoek ik het op. Uit vijf verschillende bronnen van, zo te zien, betrouwbare snit, komt het eensluidende antwoord: als je de hdmi-kabel korter houdt dan een meter of drie, is het verschil tussen een kabel van een tientje en eentje van bijna tweehonderd euri niet te meten, laat staan te zien met het ouder wordende oog.

De neiging om nog een keer bij de dozenschuivert langs te gaan om te vragen of ik even mag zien wat ze zelf tussen de spelert en de tv hebben hangen was gemakkelijk te onderdrukken. Het tijdeigen nietwaar. Veel geluk en zo.

Blues

Maandag had ik last van vakantieblues. Er is een zee van tijd en er zijn vijfhonderddrieentachtig dingen te doen die morgen ook nog kunnen. Wat doen we vandaag? Helemaal niets. Zelfs een afwasje is teveel. Waarom heb ik dat, aan het begin van elke vakantie die wat voorstelt? De overgang van alles naar niets is blijkbaar moeilijk, vooral wanneer je dat niets wilt vullen met allerlei nuttigs. Ach, het zal wel ergens goed voor zijn, net als verdringen.

Gisteren zat ik in de tram, in één van de weinige die reden. Bij het instappen had ik een vreemd geplaatste stoel veroverd. Mijn benen staken in het looppad. De tram liep zo vol dat er na korte tijd wel vijf mensen bij me op schoot stonden, zo voelde het althans. Een mevrouw die dat woord ook nog van vroeger kende lachte mijn aanbod weg. Ze hield zich wel vast aan haar kleinzoon. Gezellig deinde de meute heen en weer. Winterweer verbroedert en verzustert.

Vandaag was ik al vroeg actief. Om een uur of tien voer er een groot schip met geld de internetbankiertoestand binnen. Leve het onderwijs, leve de dertiende maand. Het is een maand van vierentwintig dagen, maar we klagen maar niet. Bleek eerder deze week de dvd-spelert kapot, vandaag hebben we daar op nogal onstuimige wijze wat aan gedaan. Er komt een blue ray spelert, maar dan moet er ook een andere televisie. Dat mag wel, want de beeldbuis die er staat is van ruim voor de verhuizing.

Het schijnt dat intellect omgekeerd evenredig is met het formaat van je tv. Mijn IQ is vandaag met een punt of veertig gedaald. Of is het omgekeerd evenredig aan? Ja, dat weet ik dus niet meer.

Sneeuw

Gisteravond in De Kuip. Marijn en ik zitten aan de boarding van vakkie VV, de schoenen tegen het metalen schot. Twee broeken aan en een keur aan stoffen op het bovenlijf. De tenen langzaam aan het bevriezen. In de rust wordt dansmuziek gedraaid. Iedereen staat en beweegt, de Kuip is een dansende menigte. Vlak achter ons staan twee bejaarde mannen te swingen dat het een lust is.

Ik herinner me van lang geleden dat ik wakker werd aan het Meijerswegje, midden in de nacht, een jaar of veertien oud. Ik keek uit het raam en mijn hart maakte een sprongetje: sneeuw! Secondenlang hield de illusie aan, totdat ik zag dat er geen sneeuw lag maar maanlicht. Een helderwitte volle maan stond hoog in het Zuid-Westen. Het was dus winter, dat wel.

Vanochtend was het echt. De sneeuwschuiver die bij het huis hoorde toen we het kochten heeft zijn eerste kunstje gedaan. Tien centimeer op het trottoir, met meesterhand verwijderd. Gelukkig strooit bovenbuurman Koen er zout overheen, want anders was het er alleen maar gladder door geworden.

Bonnen

Ook vandaag was de goedheiligman die werkgever heet zo aardig een enveloppe te overhandigen. Waar werknemers van serieuzere bedrijven naar huis kreunen met een doos onder de arm, gevuld met ragoutschaaltjes, soep van vage paddestoelen, wijn van dubieuze snit, de doos van een formaat dat het dragen net onmogelijk maakt, zodat er ergens in de bovenarm een pijntje ontstaat waar de harde ribbe van de doos het vlees bedeukt, of erger nog, dat na geleden pijn de inhoud blijkt te bestaan uit een apparaat dat nergens toe dient, onmogelijk lelijk is en teveel ruimte inneemt, zelfs in het vuilnisvat, waar anderen gedoemd zijn derhalve de geschenken te minachten, ja zelfs te vrezen (timeo Danaos et dona ferentes, we zijn niet van de straat maar van een wegje), daar gaan de inwoners van het kleine gymnasium aan de Johan de Witt naar huis met een rechthoekje van formaat, passend in elke binnenzak.

Nee lezer, van dronkenschap is geen sprake. Het is louter blijdschap die dwingt tot hyperbool. Wat er in mijn kerstpakket zat? Alle gedichten van Remco Campert en alle gedichten van Anna Enquist. Gebonden! Is het niet geweldig?

Night of the Hunter

Vanavond Night of the Hunter gedraaid, in Huiselijke Kring, ons schoolbioscoopje. Na afloop maakte Abram een interessante opmerking. Hij verwees naar de mannen in het zwart. De vader van de jeugdige hoofdpersoon wordt gearresteerd door vier in het zwart gehulde agenten. Vervolgens dient zich een stiefvader aan die eveneens een zwart uniform draagt.

Het aardige van zo'n thema is dat het verheldert zonder duidelijk te zijn. Niet kunnen duiden is een belangrijke categorie. Het maakt het symbool tot wat het wezenlijk is: iets dat verwijst zonder dat je alle connotaties onder woorden kunt brengen. De rivier is niet zomaar een stromend ding. Het staat ergens voor. Waarvoor? Het is het beste dat de vraag onbeantwoord blijft.

Night of the Hunter zit vol betekenisvolle beelden die niet geduid hoeven te worden. Ik denk dat de liefde voor film begint aan het eind van de interpretatie. Susan Sontag had gelijk: we hebben geen hermeneutiek van de kunst nodig, maar een erotiek. Charles Laughtons Night of the Hunter is zo'n film die een leven van cinefilie in gang kan zetten.

Ockenburg

De eerste keer dat ik op de baan mocht was ook in de winter. Wat nu hole zeven is was toen hole één. We sloegen af van de vrouwen-tee. In de ochtend, met rijp op de fairway. Vandaag beslaan we dezelfde hole vanaf de heuvel. Mijn bal landt iets te ver achter de wintergreen. De bal van Edwin ligt precies veertien centimeter naast de hole.

Als we de tweede negen, nee de tweede acht, de zesde en vijftiende doen vandaag niet mee, als we de tweede negen betreden schijnt de zon laag over de fairway van de tiende. De bomen, het gras, de bunker, de vijver, ze staan in brand. Wat een genot om in deze omgeving rond te lopen.

Ik win vandaag twee holes, van Ed en van Maurits. Het is genoeg. De laatste bal ligt op het ijs, vlak aan de kant. Ik kondig een heldendaad aan. Ik hak twee keer naar de bal en raak het ding niet eens. Maurits holed ondertussen uit vanaf grote afstand. Hij heeft sinds kort een GVB. Al zijn ballen vliegen. Hij weet hoe hij een plag moet slaan.

Gympik, uitslover.

Il est de-ceux la

Als er één ding is dat ik over zou willen doen is het wel het kiezen van een vakkenpakket. In mijn tijd had je geen profielen, of hoe het boeventuig het verder genoemd heeft. In mijn tijd koos je vakken. Ik gebruikte die mogelijkheid om zo snel mogelijk van het Frans af te komen. Wat een ontzettende blunder. Ik schreef er al eerder over.

Vanavond is het weer eens acuut. Ik heb een boek gekocht. Dat is niet bijzonder, ik begin opnieuw: ik heb een digitaal boek gekocht. Wat? Een digitaal boek, een verzameling enen en nullen die dan op het scherm toch heel aardig het alfabet na kunnen doen. Waarom koopt een mens een digitaal boek? Omdat het veel goedkoper is, omdat het er direct is en omdat je er tomeloos in kunt zoeken.

Ik lees op het scherm in het boek André Bazin, Généalogies d'une théorie. Boeiend? Ja, heel erg, maar wat betekenen die korte zinnetjes? De lange die gaan wel. Je herkent voldoende woorden en breit het in het brein (hé, daarom heet het natuurlijk brein!) een beetje aan elkaar. Maar il est de-ceux la, dat soort constructies die naar ik vrees op het derde proefwerk in de brugklas thuishoren, daar word ik gestoord van.

Hij zit erop, zou Jeroen zeggen.

Gekapseisd

Twintig keer probeert de dolfijn het woord correct uit te spreken. Er is een schip met weeskinderen gekaspeisd. Het verbeten fanatisme van het zeezoogdier past nauwkeurig bij het absurdisme dat het stripje zo geweldig maakt: hier heerst de totale idiotie. Het mooie is dat deze gekte het mogelijk maakt om wat minder geslaagde afleveringen probleemloos weg te slikken. Kabouter Wesley blijft op peil als er maar om de aflevering iets gebeurt dat volstrekt krankzinnig is.

Nou, dat lukt. Mijn favorieten tot nog toe:

Spreek voor uzelf, nazibloem!
In 1952 stierf hij door naar een abstract schilderij te kijken
bakkes dicht vuile teringlijster
ik ben ook slecht getekend
ik bel momenteel met de kat

Maar die dolfijn, die het woord gekapseisd probeert uit te spreken, daar kan ik elke dag vol blijde verbazing een keer naar kijken.

Floor Lisanne Bonder

Mijn nicht Ellen, die medio augustus moeder is geworden, is nogal ad rem. Ik bel en vraag of het kind al naar school gaat. "Morgen voor het eerst", zegt ze zonder na te denken. We gaan op kraamvisite. Nou ja, we zijn een beetje laat.

Bij Paagman verover ik het voor elke opvoeding onontbeerlijke meesterwerk Welterusten kleine beer. Dat heeft ze nog niet. Buiten staat een oude grijze dame van het Leger des Heils met een even oude kerstcollectepot aan een driepoot. Wat gezellig ouderwets, zeg ik tegen de heilssoldate en laat een muntstuk in de pot valen. De vrouw begint me van alles toe te wensen, in snel tempo: Spirituele kracht, Gods' rijke zegen, en ook nog een fijn weekeinde. Ik retourneer het allemaal. Met die dingen kan je de hele wereld aan. Zegt ze. Zo is het maar net.

In Utrecht doet Floor zelf de deur open, hoog gezeten op haar moeders arm. Ik stel me voor als oud-oom, maar volgens Ellen zijn alle oude mensen opa's en oma's. Floor maakt het weinig uit. Ze is groot en sterk en zeer bewegelijk. Later eet ze gezellig mee, bij haar vader op schoot, de handjes op tafel. Goh, zegt Ellen, als ze morgen naar school gaat moet het wel de zondagsschool zijn. Daar hebben we het nog helemaal niet over gehad.

Denk het niet.

Kattezorg

Vanochtend was het droog maar donker. We zijn op de bodem van het licht aangekomen. Wanneer het dan ook nog bewolkt is duurt de nacht tot na de koffie voort. Maar nu breekt er een zon door, laag hangend aan het eind van de straat. Het is winter en een graad of tien. Vier uur. Nog even en het schemert.

Ik houd vooral van lente en van herfst, maar als ik aan vroeger denk, denk ik aan sneeuw. In het verleden is het altijd winter. Het is een gelukkig seizoen. Het lijkt me heerlijk om in het hoge noorden te wonen, waar de winterdagen donker zijn en de zomernachten licht.

In het huis boven de wandelaar ben ik geboren. Er lag sneeuw in de straat, op mijn allereerste dag. Ik weet dat niet, maar het is zo. Vroeger ligt er sneeuw. Ik bel mijn moeder. Ze zegt: "O griezel, nou vraag je me wat." Ook het geboorteweer van mijn broers, eveneens winterkinderen, is verdwenen. Maar op haar trouwdag, eind april, was het mooi weer, want haar kersverse schoonvader, de opa die ik niet heb gekend, zei:

Gré, hest goud veur kadde zörgt.

Als je goed voor de kat zorgt is het op je trouwdag mooi weer. Ik geef het maar even door.

PS: De logische nagedachte is natuurlijk: waarom zoek je het niet even op. Lo and behold, het is nog te vinden ook. Er lag zeker geen sneeuw toen ik geboren werd. Geen zon, wel regen, en veel te warm voor de tijd van het jaar. Niks sneeuw. Gewoon pokkeweer. Bedankt hoor, KNMI. Niet.

Correlatie

Op Strange Maps, het lekkerste kartofiele hoekje op het internet, verscheen zojuist een kaartje van de burgemeestersverkiezingen in Denemarken. Het toont een opmerkelijk verband tussen de politieke kleur van de gemeente en de uitspraak van het Deens. Zo'n correlaat leidt eerst tot de verbijsterde vraag wat die twee dingen in hemelsnaam met elkaar te maken hebben. Iets verder weg ligt de suggestie dat er tussenbeide geen enkel direct oorzakelijk verband is, maar een gemeenschappelijke oorzaak. Het is goed te bedenken dat correlatie op zich geen enkele causaliteit impliceert.

Er is een nog veel mooier voorbeeld, eveneens gepubliceerd op Strange Maps. Het gaat om de Poolse verkiezingen van 2007. Op de uitslagenkaart is de Duits-Poolse grens van voor de oorlog verbluffend duidelijk terug te vinden. Ook een gemeenschappelijke oorzaak? Maar wat dan?

Rust

Ik ben niet zo voor Van Gaal, maar vanavond wel. Tsjonge jonge wat krijgen die Duitsers een kansen. Het leukste is natuurlijk de keeper die een strafschop neemt, even inhoudt om zijn collega naar een hoek te sturen, en dan kalm in de andere hoek binnentikt. Voor de derde keer scoort Hans Jörg Butt tegen Juventus vanuit een strafschop, nu voor Bayern.

Overigens, wanneer je scorende keepers intikt in Google stuit je vrij snel op het verhaal van Jorge Campos Navarrete, die tijdens een wedstrijd nogal eens van keeper in veldspeler wilde veranderen bij een achterstand. Blijkbaar was hij een even goede keeper als spits. In één wedstrijd begon hij als keeper, veranderde in spits, scoorde, en stopte aan het slot een penalty.

Aha, we gaan weer beginnen. Het tweede Bayern-doelpunt hing voor de rust in de lucht. Hangt het er nog? Hup Ariërs!

Rosetta

Er is geen introductie, geen voorwoord, zelfs geen expositie. We zitten op de rug van een meisje dat geagiteerd door een gebouw rent. Ze werpt zich door de nauwe gangen en wij worden meegegooid. Het meisje krijgt ontslag en ze verzet zich er tegen met hand en tand, letterlijk, zelfs als de politie komt.

Rosetta, het genadeloze meesterwerk waarmee de Belgische gebroeders Dardenne belangrijk werden, is vanaf de eerste seconde een drama zonder drama. Volgens de broers is er van een verhaallijn geen sprake. Dat is onzin. Natuurlijk is er verhaal. Het ontstaat zodra je plaatjes aaneenrijgt. In het geval van Rosetta is er een schrijnend verhaal, over armoede, drankzucht en werkeloosheid. En over liefde. Maar dat ziet Rosetta niet.

Het verhaal zonder verhaal is zo sterk dat het ademen je regelmatig onmogelijk wordt gemaakt. Nogmaals letterlijk. Passend en benauwend is de claustrofobische cameravoering, die er voor zorgt dat de ruimte buiten beeld een hoofdrol speelt. Dat is vooral te danken aan de geluidsband. Rosetta is een film die zich tijdens een voorstelling op een marktplein, ergens in de avond, probleemloos zal weten te mengen met de geluiden van de stad.

Rosetta is een prachtige beklemming, een wurggreep van bijna honderd minuten. Een film uit België. Dat er in ons arrogante land nog nooit een speelfilm is gemaakt die hier ook maar een beetje bij in de schaduw kan staan, waarom is dat?

Take

We gingen een weekend weg, met allerlei mensen die op één of andere manier met de Beutes te maken hebben. Er was nog een vergadering gaande. Ik dacht dat Michiel in die vergadering zat, maar hij belde van een geheime vooruitgeschoven locatie om te vragen of ik de vissen nog even eten wilde geven. We waren bij hun huis. Voor het huis was een grote vijver. Het visvoer stond op de kamer van Klaas. In het huis kwam ik Suus tegen, maar ze was eigenlijk een vriendin van zichzelf. We gingen visvoer zoeken. In de kamer stond een geboortekaartje klaar. Even kijken, zei de vriendin. Nee, niet doen! Het was al te laat. Hij heet Take. Ik was erg verbaasd. Vanwaar een Friese naam? En hoe moet ik nu spontaan reageren wanneer Michiel belt met het blijde nieuws?

Wortel twee

Twee weken geleden leerde Jacob me een even voor de hand liggende als contra-intuïtieve stelregel: wanneer je de bladzijde kleiner maakt mag de letter ook kleiner. We waren bezig met de opmaak van het boekje voor de SSN. We schakelden van A4 naar A5. Dan maar een grotere letter. Ik wilde al op de knoppen drukken, maar Jacob, die beschikt over een schier eindeloze ervaring in het opmaken van teksten, hield me tegen. Nee, een kleinere letter.

Vandaag bladerde ik in de Grote Times Atlas, mijn vijfdelige. En ziedaar: een inleidende pagina van één bij twee kilometer met, inderdaad, enorme koeieletters.

De lettergrootte is recht evenredig met de omvang van de pagina. Hoe kleiner het blad, hoe beter je ogen.

Dichtbij en zo ver

Vergis ik me, of is in de cinema het verschil tussen kunst en kitsch kleiner dan in andere kunstvormen? In film is pretentieloos vermaak vaak bijzonder goed te pruimen. In boekvorm zou ik geen enkel voorbeeld van prettige kitsch kunnen noemen. In muziek ook niet. In de schilderkunst lijkt het helemaal volstrekt onbestaanbaar.

Het ligt in de aard van het medium, in het gegeven dat je in de bioscoop naar een geprojecteerde wereld kijkt waarin je bereid bent te geloven, voor zolang als het duurt. Film beschikt over een vorm van autonomie die andere kunstvormen ontberen. Literatuur moet een wereld maken, via de volstrekt conventionele omweg van de taal. Muziek is zo abstract dat van betekenis geen sprake is en alleen de vorm overblijft.

Film is geloofwaardig. Het is het medium pur sang van het realisme. Het genot is navenant. Subtiliteiten zijn welkom maar niet strikt noodzakelijk.

Nee, alles is conventie, maar niet heus. De toeschouwers die om vier uur in de middag de schedsrechter nog beschimpen moeten om vijf over zeven hun ongelijk bekennen. De film weet het beter.

Naar verluidt doken de toeschouwers van de allereerste filmvoorstelling vol ontzetting weg onder hun stoelen toen ze de trein die de gebroeders Lumiere hadden vastgelegd op zich af zagen komen. Ik geef ze groot gelijk.

Alleen de dans en de architectuur zijn meer basaal. Daar gaat het om beweging en om ruimte, om het lichaam. Daar zijn we zelf.

Gedicht van de week XXXIII

Drieëndertig, de leeftijd waarop, naar verluidt, de Heer aan het kruis werd genageld. Een mooi getal om er mee op te houden. Het gedicht van de week heeft zijn beste tijd gehad. Hier is de allerlaatste, voor de gelegenheid van bovengetekende:


Pendruccombe

De dagen lijken in niets meer
op toen er in de tuin nog
tennis werd gespeeld.

Er was een uitzicht over velden.
We stonden voor het raam en
keken naar de regen die vanuit het
dal omhoog klom naar de tuin,
het huis, het dorp op de heuvel.

Het dorp met zijn plein aan de poort,
zijn markt met de schapen, het was er
al lang.

Wij waren jong. In het huis woonden wij.

In het huis wonen oude vrouwen.
Wij zijn dat niet.

Het maakt het huis niet uit.

Ondergrondse

In mijn halve eeuw zit een groot cultureel gat dat begint met een D. Nee, ik durf het niet te zeggen. Kom Blaak, wees een vent: Ik heb nog nooit meer dan een bladzijde gele ..... nee, ik kan het niet zeggen.

Bob Schwarze speelde vanavond in zijn eigen Theater Branoul een bewerking van Aantekeningen uit het ondergrondse. Een monoloog van bijna anderhalf uur. Normaliter houd je als toehoorder ongeveer een kwartier gesproken tekst echt vol. Bob speelt normaliter met speels gemak totaal aan flarden.

In deel één wordt een karakter neergezet. De interne monoloog is die van een eenzame en waarschijnlijk gestoorde man die zich boven alles verheven voelt en zich als een kakkerlak verschuilt in zijn hol. Een volstrekt fascinerend spel vol duisternis en ironie. In deel twee vertelt de man zijn verhaal over een bezoek aan de kroeg en het bordeel. De waanzin wordt er schrijnend maar menselijk.

Gaat dat zien, in Branoul: Bob Schwarze doet Dostojevski. Verdraaid, nou heb ik het toch gezegd.

Reparatie

De klas die ik mag opvangen heeft science. Zo heet dat, opvangen, science. Ook het lokaal is nieuw. Alle aansluitingen hangen boven de tafel, aan een lange veelhoekige goot die halverwege het plafond door de ruimte zweeft. Aan gaskranen pulken als je je verveelt is er niet meer bij.

Ik herinner me het natuurkundelokaal van het Lyceum, een lange pijpenla met voorin een bord en een elektriciteitskast en achterin het hok van de amanuensis. Op een dag begon de elektriciteitskast vervaarlijk te brommen. De leraar, ik ben zijn naam kwijt, hij was leuk, draaide aan wat knoppen, zette schakelaars om. Het gebrom ging ongehinderd voort. De amanuensis kwam van achteren aanlopen, draaide eveneens aan dingen en gaf uiteindelijk met de vlakke hand een geweldige klap op de grijsmetalen kast. Het gebrom hield op. Licht buigend en breed grijnzend accepteerde de amanuensis ons applaus. Het is het enige dat me is bijgebleven uit jarenlang onderwijs in de natuurkunde.